Μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης: Πλήρης οδηγός με όλες τις διαδικασίες

Γνωρίζατε ότι το 40% των επιχειρηματιών στην Ελλάδα σχεδιάζουν τη μεταβίβαση της επιχείρησής τους τα επόμενα πέντε χρόνια;

Η μεταβίβαση μίας ατομικής επιχείρησης αποτελεί μια πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και γνώση, αλλά πολλοί επιχειρηματίες ακόμα λογιστές δυσκολεύονται να κατανοήσουν τα βασικά βήματα και τις νομικές απαιτήσεις που απαιτούνται.

Σε αυτόν τον οδηγό, θα αναλύσουμε διεξοδικά όλα όσα χρειάζεται να γνωρίζετε για τη διαδικασία μεταβίβασης ατομικής επιχείρησης. Συγκεκριμένα, θα εξετάσουμε τις διαδικασίες, τα απαραίτητα έγγραφα και τις φορολογικές υποχρεώσεις που προκύπτουν, είτε πρόκειται για μεταβίβαση σε συγγενή πρώτου βαθμού είτε σε τρίτο πρόσωπο.

Σύμφωνα με το Π.Δ 178/2002, ως μεταβίβαση επιχείρησης θεωρείται η μεταβίβαση μιας οικονομικής οντότητας που διατηρεί την ταυτότητα της, δηλαδή το σύνολο οργανωμένων πόρων με σκοπό την άσκηση οικονομικής δραστηριότητας, οπότε αν είστε έτοιμοι να μάθετε πώς να πραγματοποιήσετε μια επιτυχημένη μεταβίβαση επιχείρησης; Ας ξεκινήσουμε!

Βασικές Έννοιες μεταβίβασης ατομικής επιχείρησης

Τι είναι η ατομική επιχείρηση

Η ατομική επιχείρηση αποτελεί την πιο απλή και ευέλικτη μορφή επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, πρόκειται για μια επιχείρηση που ιδρύεται και διοικείται από ένα φυσικό πρόσωπο, το οποίο έχει την αποκλειστική ευθύνη για όλες τις αποφάσεις και τις συνέπειες τους.

Επιπλέον, ο επιχειρηματίας φέρει απεριόριστη ευθύνη με την προσωπική του περιουσία για τις υποχρεώσεις της επιχείρησης. Η ατομική επιχείρηση δεν διαθέτει νομική προσωπικότητα δηλαδή νομική μορφή ξεχωριστή από τον ιδιοκτήτη της, και το ΑΦΜ της είναι το ίδιο με αυτό του φυσικού προσώπου.

Τρόποι μεταβίβασης

Η μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης μπορεί να πραγματοποιηθεί με δύο βασικούς τρόπους:

• Ολική μεταβίβαση: Περιλαμβάνει τη μεταφορά όλων των περιουσιακών στοιχείων, υλικών και άυλων

• Μερική μεταβίβαση: Αφορά τη μεταβίβαση συγκεκριμένων στοιχείων της επιχείρησης

Ωστόσο, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι στην ατομική επιχείρηση δεν μεταβιβάζεται η επιχείρηση ως οντότητα, αλλά τα επιμέρους στοιχεία της, όπως εμπορεύματα, εξοπλισμός, φήμη, πελατεία, εμπορικό σήμα, καθώς και τα δικαιώματα και οι υποχρεώσεις.

Επομένως, για να θεωρηθεί έγκυρη η μεταβίβαση, πρέπει να μεταβιβάζονται τόσα στοιχεία και με τέτοιο τρόπο ώστε να διατηρούν την οργανική τους ενότητα και να μπορούν να εξυπηρετήσουν τον επιδιωκόμενο οικονομικό ή τεχνικό σκοπό υπό τον νέο φορέα.

Προετοιμασία για τη Μεταβίβαση

Η προετοιμασία για τη μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και συγκέντρωση όλων των απαραίτητων στοιχείων.

Απαραίτητα έγγραφα

Για την έναρξη της διαδικασίας μεταβίβασης, χρειάζεται να συγκεντρώσετε τα εξής έγγραφα:

• φορολογική ενημερότητα

• αντίγραφο του ισχύοντος καταστατικού

• πιστοποιητικό από την αρμόδια διοικητική αρχή

• ψηφιακό δελτίο αποστολής για εμπορεύματα και πάγια στοιχεία

• αναλυτική περιγραφή των προς μεταβίβαση περιουσιακών στοιχείων

• ιδιωτικό συμφωνητικό πώλησης επιχείρησης (όπου απαιτείται)

Αποτίμηση της επιχείρησης

Η αποτίμηση της επιχείρησης αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τον προσδιορισμό της πραγματικής της αξίας. Επιπλέον, υπάρχουν τρεις βασικές μέθοδοι αποτίμησης:

Αποτίμηση περιουσιακών στοιχείων: Αξιολογεί τα στοιχεία ενεργητικού και αφαιρεί την αξία των υποχρεώσεων.

Αποτίμηση αξίας αποτελεσμάτων: Βασίζεται στην ικανότητα της επιχείρησης να παράγει πλούτο στο μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη τα κέρδη προηγούμενων χρήσεων.

Αποτίμηση βάσει αγοραίας αξίας: Συγκρίνει την επιχείρηση με παρόμοιες που έχουν πρόσφατα πωληθεί.

Φορολογικές εκκρεμότητες

Συγκεκριμένα, για τη διασφάλιση της ομαλής μεταβίβασης, απαιτείται η τακτοποίηση όλων των φορολογικών υποχρεώσεων. Για ληξιπρόθεσμες οφειλές κάτω των 50.000 ευρώ που τελούν σε αναστολή είσπραξης, μπορείτε να λάβετε αποδεικτικό ενημερότητας για μεταβίβαση με παρακράτηση. Ωστόσο, για οφειλές άνω των 50.000 ευρώ, απαιτείται παρακράτηση 50% επί του τιμήματος πώλησης.

Επομένως, πριν προχωρήσετε στη μεταβίβαση, συνιστάται η συνεργασία με εξειδικευμένο σύμβουλο για την ακριβή αποτίμηση της επιχείρησης και τον προσδιορισμό της βέλτιστης μεθόδου μεταβίβασης.

Εργοδοσία

Όταν μεταβίβαστει η επιχείρηση, ο διάδοχος εργοδότης αναλαμβάνει αυτοδικαίως στις υποχρεώσεις που απορρέουν από τις ενεργές συμβάσεις του μεταβιβάζοντος εργοδότη έναντι των εργαζομένων της επιχείρησης. Αυτές οι υποχρεώσεις θεωρούνται ως αναπόσπαστο μέρος της επιχειρήσεως και βαρύνουν και τον νέο εργοδότη και τη διαδικασία της μισθοδοσίας

Διαδικασία Μεταβίβασης σε Συγγενή

Η μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης σε συγγενείς πρώτου α' βαθμού παρουσιάζει σημαντικά πλεονεκτήματα από φορολογική άποψη όπως στη περίπτωση που ο ιδιοκτήτης βρίσκεται στη κατάσταση για συνταξιοδότηση.

Μεταβίβαση στα παιδιά (γονική παροχή)

Σύμφωνα με το άρθρο 13 παρ.1 του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, η μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης από γονέα προς τα τέκνα του λόγω συνταξιοδότησης δεν υπόκειται σε φόρο υπεραξίας. Επιπλέον, στην περίπτωση που η επιχείρηση διαθέτει ακίνητα, η αντικειμενική τους αξία φορολογείται με συντελεστή 5%.

Μεταβίβαση σε σύζυγο (δωρεά)

Η μεταβίβαση σε σύζυγο ακολουθεί παρόμοιους κανόνες με τη μεταβίβαση σε τέκνα. Συγκεκριμένα, όταν η μεταβίβαση γίνεται λόγω συνταξιοδότησης, απαλλάσσεται από το φόρο υπεραξίας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η μεταβίβαση δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ως απλή δωρεά.

Φορολογικές απαλλαγές

Οι βασικές φορολογικές απαλλαγές περιλαμβάνουν:

• απαλλαγή από ΦΠΑ και ψηφιακό τέλος συναλλαγής για μεταβιβάσεις σε συγγενείς πρώτου βαθμού

• φορολόγηση με συντελεστή 5% για μεταβιβάσεις σε συγγενείς Α' κατηγορίας

• φορολόγηση με συντελεστή 10% για μεταβιβάσεις σε συγγενείς Β' κατηγορίας

Επιπρόσθετα, η μεταβίβαση μπορεί να είναι ολική ή μερική. Στην περίπτωση μερικής μεταβίβασης, εξαιρούνται συνήθως τα ακίνητα και τα ταμειακά διαθέσιμα. Επομένως, τα υπόλοιπα στοιχεία όπως εμπορεύματα και πάγια που δεν μεταβιβάζονται, μπορούν να εκκαθαριστούν ή να γίνει αυτοπαράδοση.

Κατά τη διαδικασία μεταβίβασης, μεταφέρονται όλα τα περιουσιακά στοιχεία της επιχείρησης, συμπεριλαμβανομένων της επωνυμίας, της πελατείας, της εμπορικής φήμης, του εμπορικού σήματος και των εμπορευμάτων.

Νομικές και Φορολογικές Υποχρεώσεις

Στο πλαίσιο της μεταβίβασης ατομικής επιχείρησης, οι φορολογικές και νομικές υποχρεώσεις διαφέρουν ανάλογα με τον τρόπο μεταβίβασης.

ΦΠΑ και ψηφιακό τέλος συναλλαγής

Στην περίπτωση μεταβίβασης με επαχθή αιτία (πώληση), υπάρχουν δύο επιλογές:

• Έκδοση τιμολογίου πώλησης με φόρο προστιθέμενης αξίας (υπολογισμός ΦΠΑ)

• Μεταβίβαση με ιδιωτικό συμφωνητικό και χαρτοσήμανση

Επιπλέον, όταν η μεταβίβαση γίνεται με γονική παροχή ή δωρεά, η πράξη απαλλάσσεται πλήρως από ΦΠΑ και χαρτόσημο. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση πώλησης ολόκληρης της επιχείρησης, το τίμημα της συναλλαγής μπορεί να υπαχθεί σε ψηφιακό τέλος συναλλαγής 2,4% αντί για ΦΠΑ.

Φόρος μεταβίβασης

Το ποσό της πώλησης των εμπορευμάτων, μείον το κόστος απόκτησης που αναγράφεται στα βιβλία του πωλητή, θεωρείται καθαρό κέρδος και φορολογείται σύμφωνα με τις ισχύουσες διατάξεις φορολογίας εισοδήματος ατομικών επιχειρήσεων.

Επιπρόσθετα, το όφελος από την πώληση των άυλων περιουσιακών στοιχείων φορολογείται ως υπεραξία κεφαλαίου με συντελεστή 15%. Ωστόσο, στην περίπτωση δωρεάς ή γονικής παροχής, ο δωρητής δεν φορολογείται για τα εμπορεύματα που δωρίζει, καθώς η αξία έχει ήδη υπαχθεί σε φόρο δωρεάς.

Η αξία μεταβίβασης μπορεί να καθοριστεί στην τιμή κτήσης συν ένα μικτό κέρδος, χωρίς να αποκλείεται η πώληση σε χαμηλότερη τιμή ή ακόμη και κάτω του κόστους. Επομένως, οι φορολογικές αρχές ενδέχεται να ερευνήσουν το ύψος της έκπτωσης.

Στην περίπτωση επιχειρήσεων που τηρούν απλογραφικά βιβλία και απαλλάσσονται από την υποχρέωση τήρησης βιβλίου απογραφής, όπως παντοπωλεία και φαρμακεία, προκύπτει ιδιαίτερη φορολογική μεταχείριση. Συγκεκριμένα, εάν δεν υπάρχει μεταφερόμενο υπόλοιπο απογραφής, τα εμπορεύματα προηγούμενων χρήσεων που έχουν ήδη φορολογηθεί, θα φορολογηθούν εκ νέου στο ακέραιο κατά την πώληση της επιχείρησης.

Συμπέρασμα

Η μεταβίβαση ατομικής επιχείρησης αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία που απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και λεπτομερή προετοιμασία. Συγκεκριμένα, κάθε επιχειρηματίας οφείλει να γνωρίζει τις νομικές και φορολογικές υποχρεώσεις που συνεπάγεται η μεταβίβαση.

Επιπλέον, η επιλογή του κατάλληλου τρόπου μεταβίβασης - είτε ολική είτε μερική - εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η σχέση με τον αποδέκτη και η φορολογική στρατηγική. Ιδιαίτερα σημαντική είναι η συγκέντρωση όλων των απαραίτητων εγγράφων και η τακτοποίηση τυχόν εκκρεμοτήτων πριν την έναρξη της διαδικασίας.

Τέλος, συνιστάται η συνεργασία με έμπειρο φοροτεχνικό για την αποφυγή λαθών και την αξιοποίηση των διαθέσιμων φορολογικών απαλλαγών, ειδικά στις περιπτώσεις μεταβίβασης σε συγγενείς πρώτου βαθμού, με ένα λογικό κόστος μεταβίβασης επιχείρησης.