Το ωράριο εργασίας αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους παράγοντες που επηρεάζουν την καθημερινότητα κάθε εργαζόμενου στην Ελλάδα. Ωστόσο, πολλοί εργαζόμενοι δεν γνωρίζουν πλήρως τα δικαιώματα τους σχετικά με το ωράριο εργασίας τους.

Επιπλέον, η ψηφιακή μετάβαση και οι νέες μορφές απασχόλησης έχουν φέρει σημαντικές αλλαγές στον τρόπο που καταγράφεται και ελέγχεται το ωράριο εργασίας. Συγκεκριμένα, η εισαγωγή της ψηφιακής κάρτας εργασίας και του ευέλικτου ωραρίου έχει δημιουργήσει νέα δεδομένα για εργαζόμενους και εργοδότες.

Σε αυτό το άρθρο, θα εξετάσουμε αναλυτικά όλα τα δικαιώματα που σχετίζονται με το ωράριο εργασίας,  από τις βασικές νομικές διατάξεις μέχρι τις πιο πρόσφατες αλλαγές στην εργατική νομοθεσία στα εργασιακά

Νομικό Πλαίσιο Διαλείμματος Εργασίας 2025

Το βασικό ερώτημα εδώ είναι πώς διαμορφώνεται το νομικό πλαίσιο για το διάλειμμα εργασίας το 2025; Η νομοθεσία έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια και πρέπει να εξετάσουμε προσεκτικά τις νέες ρυθμίσεις.

Βασικές διατάξεις διαλείμματος εργασίας

Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα σωστό πρόγραμμα διαλειμμάτων υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με το άρθρο 165 του Κώδικα Ατομικού Εργατικού Δικαίου, οι βασικοί κανόνες είναι:

  • Υποχρεωτικό διάλειμμα μετά από 4 συνεχόμενες ώρες εργασίας

  • Διάρκεια: ελάχιστο 15 λεπτά, μέγιστο 30 λεπτά

  • Δικαίωμα απομάκρυνσης από τη θέση εργασίας

Οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη ότι το διάλειμμα δεν επιτρέπεται να συνδυάζεται με την έναρξη ή λήξη της εργασίας. Επιπλέον, ο χρόνος διαλείμματος δεν υπολογίζεται ως χρόνος εργασίας.

Για παράδειγμα, σε 8ωρη εργασία με έναρξη στις 09:00 και διάλειμμα 30 λεπτών, η λήξη μετατίθεται στις 17:30 αντί για 17:00.

Τι άλλαξε από το 2021 έως το 2025

Η σημαντικότερη αλλαγή είναι η μείωση του χρόνου εργασίας πριν το υποχρεωτικό διάλειμμα - από 6 ώρες σε 4 ώρες. Επίσης, καθιερώθηκε για πρώτη φορά ανώτατο όριο 30 λεπτών ημερησίως, αποτρέποντας πρακτικές όπως τα μεγάλα διαλείμματα που επιμηκύνουν την εργασία χωρίς επιπλέον αμοιβή.

Ποιοι δικαιούνται διάλειμμα

Το δικαίωμα διαλείμματος ισχύει για όλους τους εργαζόμενους με πάνω από 4 συνεχόμενες ώρες εργασίας. Δεν προβλέπεται διάλειμμα ή αναλογία του για μικρότερη απασχόληση.

Αρχικά θα πρέπει να γνωρίζετε ότι υπάρχουν ειδικές ρυθμίσεις:

  • Εργαζόμενοι σε οθόνες: 15λεπτο διάλειμμα ανά 2ωρο (Π.Δ. 398/1994)

  • Διακεκομμένο ωράριο: τουλάχιστον 3 ώρες ανάπαυση μεταξύ των τμημάτων

Διάλειμμα για εργαζόμενους με οθόνες

Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα υγιές περιβάλλον εργασίας για τους εργαζόμενους με οθόνες υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Σύμφωνα με το ΠΔ 398/1994 και την Οδηγία 90/270/ΕΟΚ:

  • Ανά δίωρο εργασίας: διάλειμμα ή αλλαγή δραστηριότητας

  • 15 λεπτά μέγιστη διάρκεια ανά διάλειμμα

  • Απαγόρευση συσσώρευσης διαλειμμάτων

Αρχικά θα πρέπει να γνωρίζετε ότι σε 8ωρη εργασία με οθόνη, ο συνολικός χρόνος διαλείμματος φτάνει τα 45 λεπτά, ξεπερνώντας το γενικό όριο των 30 λεπτών.

Διακεκομμένο ωράριο

Συνηθώς το διακεκομμένο ωράριο περιλαμβάνει διακοπές που δεν υπολογίζονται στον ημερήσιο χρόνο εργασίας. Οι εργαζόμενοι δικαιούνται τουλάχιστον τρεις (3) ώρες ανάπαυση μεταξύ των τμημάτων του ωραρίου.

Η εφαρμογή του διακεκομμένου ωραρίου προϋποθέτει:

Εξαιρέσεις διαλείμματος

Επιπλέον εξαιρέσεις περιλαμβάνουν:

  • Τηλεργασία: δεν απαιτείται σήμανση ψηφιακής κάρτας

  • Μη σταθερός τόπος εργασίας: ειδική μεταχείριση για πωλητές, τεχνικούς, οδηγούς

  • Συλλογικές συμβάσεις: σε ορισμένες περιπτώσεις το διάλειμμα αμείβεται ως χρόνος εργασίας

Διαφορές Διαλείμματος στο Δημόσιο και Ιδιωτικό Τομέα

Το διάλειμμα εργασίας εφαρμόζεται διαφορετικά στον δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, παρότι το νομικό πλαίσιο είναι κοινό. Οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη τις ιδιαιτερότητες κάθε τομέα για την καλύτερη κατανόηση των δικαιωμάτων σας.

Κανονισμοί διαλείμματος στο δημόσιο τομέα

Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα καλύτερο εργασιακό περιβάλλον στο δημόσιο τομέα υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Οι έρευνες δείχνουν ότι το 44,10% των δημοσίων υπαλλήλων δηλώνουν ικανοποιημένοι, σε σύγκριση με το 34,43% στον ιδιωτικό τομέα.

Το Π.Δ. 398/1994 καλύπτει τους εργαζόμενους με οθόνες οπτικής απεικόνισης σε "όλες τις επιχειρήσεις, εκμεταλλεύσεις και εργασίες του ιδιωτικού και του δημοσίου τομέα, ανεξαρτήτως κλάδου οικονομικής δραστηριότητας".

Ιδιαιτερότητες διαλείμματος στον ιδιωτικό τομέα

Η εφαρμογή των διατάξεων περί διαλείμματος στον ιδιωτικό τομέα παρουσιάζει συχνότερα προβλήματα. Αρχικά θα πρέπει να γνωρίζετε ότι οι εργαζόμενοι μερικής απασχόλησης έχουν ίσα δικαιώματα διαλείμματος, καθώς "δεν επιτρέπεται να αντιμετωπίζονται δυσμενώς σε σχέση με τους συγκρίσιμους εργαζομένους με κανονική απασχόληση".

Συνηθώς στον ιδιωτικό τομέα το 37,97% των εργαζομένων αντιμετωπίζει καθυστερήσεις πληρωμών, ενώ στο δημόσιο το ποσοστό είναι 22,81%.

Συγκριτική ανάλυση δικαιωμάτων

Οι εργαζόμενοι στο δημόσιο απολαμβάνουν καλύτερες συνθήκες εργασίας συνολικά. Η σχετική μελέτη επιβεβαιώνει ότι "οι άδειες που χορηγούνται στους υπαλλήλους του ελληνικού δημόσιου τομέα έχουν γενικά σαφή πλεονεκτήματα σε σύγκριση με εκείνες του ιδιωτικού τομέα".

Το εργασιακό περιβάλλον στο δημόσιο φαίνεται πιο ικανοποιητικό, με το 40,68% των εργαζομένων να δηλώνει θετική διάθεση για την εργασία, έναντι 36,03% στον ιδιωτικό τομέα.

Επειδή το νομικό πλαίσιο είναι κοινό, οι βασικές προδιαγραφές διαλείμματος εξασφαλίζουν ένα ελάχιστο επίπεδο προστασίας για όλους τους εργαζόμενους, ανεξάρτητα από τον τομέα απασχόλησης.

Ευέλικτο ωράριο εργασίας: Πώς εφαρμόζεται στην πράξη

Το βασικό ερώτημα εδώ είναι πώς μπορεί να εφαρμοστεί αποτελεσματικά το ευέλικτο ωράριο; Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα επιτυχημένο πρόγραμμα εργασίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που προσαρμόζεται στις ανάγκες τόσο των εργαζομένων όσο και της επιχείρησης, αλλά νομικά η ευέλικτη πρέλευση επιτρέπεται μόνο όταν έχει ενεργοποιηθεί η κάρτα εργασίας.

Βασικές μορφές ευέλικτου ωραρίου

Αρχικά θα πρέπει να κατανοήσετε τις διαθέσιμες επιλογές:

  • Εύελικτο ωράριο: Δυνατότητα προσέλευσης με ευελιξία έως 120 λεπτά από την προγραμματισμένη ώρα έναρξης

  • Βασικές ώρες: Υποχρεωτική παρουσία σε συγκεκριμένες "βασικές ώρες" με ευελιξία στις υπόλοιπες

  • Απολογιστικό σύστημα: Για επιχειρήσεις με ψηφιακή κάρτα εργασίας

  • Απομακρύσμένη εργασία: Συνδυασμός τηλεργασίας και ευέλικτου ωραρίου για γονείς παιδιών έως 12 ετών

Οφέλη και προκλήσεις

Οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη τα πλεονεκτήματα για τους εργαζόμενους:

  • Καλύτερη διαχείριση προσωπικής ζωής

  • Μειωμένο εργασιακό άγχος

  • Αυξημένη εργασιακή ικανοποίηση

Για τους εργοδότες τα οφέλη περιλαμβάνουν:

  • Βελτιωμένη παραγωγικότητα

  • Λιγότερες απουσίες

  • Καλύτερη διατήρηση προσωπικού

Η απάντηση είναι όχι, δεν είναι όλα θετικά. Υπάρχουν και προκλήσεις όπως:

  • Δυσκολίες στον συντονισμό ομάδων

  • Ασαφή όρια εργασίας-ζωής

  • Περιορισμένη άμεση συνεργασία

Νομικές προϋποθέσεις

Το νομικό πλαίσιο καθορίζεται από το άρθρο 31 του Ν. 4808/2021. Τα βασικά βήματα είναι:

  1. Συμπλήρωση 6 μηνών εργασίας στον ίδιο εργοδότη

  2. Υποβολή αιτήματος που εξετάζεται εντός μήνα

  3. Γραπτή τεκμηρίωση σε περίπτωση απόρριψης

Επιπλέον μια καλή περίπτωση είναι η προσωρινή εφαρμογή με δυνατότητα επιστροφής στο κανονικό ωράριο. Η ΨΚΕ διευκολύνει την εφαρμογή του ευέλικτου ωραρίου. Η μη συμμόρφωση επιφέρει πρόστιμο 2.000 ευρώ.

Για το δημόσιο τομέα, τα αιτήματα εξετάζονται με βάση τις λειτουργικές ανάγκες κάθε υπηρεσίας.

Ειδικές κατηγορίες εργαζομένων και ωράριο

Το βασικό ερώτημα εδώ είναι ποια δικαιώματα έχουν οι ειδικές κατηγορίες εργαζομένων σχετικά με το ωράριο; Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα κατάλληλο πρόγραμμα εργασίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που ορίζει η εργατική νομοθεσία.

Γονείς και φροντιστές

Η άδεια φροντίδας τέκνου παρέχεται για 30 μήνες μετά τη λήξη της άδειας μητρότητας. Οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη τις εξής επιλογές:

  • Προσέλευση 1 ώρα αργότερα

  • Αποχώρηση 1 ώρα νωρίτερα

  • Διάλειμμα 1 ώρας κατά τη διάρκεια της ημέρας

Επιπλέον μια καλή περίπτωση είναι η εναλλακτική διευθέτηση του χρόνου με:

  • 2 ώρες μείωση για 12 μήνες και 1 ώρα για 6 μήνες

  • Εβδομαδιαίες άδειες

  • Συνεχόμενη άδεια εφάπαξ ή τμηματικά

Για γονείς παιδιών με αναπηρία σε επιχειρήσεις άνω των 50 ατόμων προβλέπεται μείωση 1 ώρας ημερησίως. Οι μονογονείς δικαιούνται επιπλέον 7 ημέρες άδεια ετησίως.

Άτομα με αναπηρία

Η απάντηση είναι ναι, υπάρχουν ειδικές ρυθμίσεις για εργαζόμενους με αναπηρία 67% και άνω:

  • Μείωση ωραρίου 1 ώρα χωρίς μείωση αποδοχών

  • 2 ώρες μείωση για τυφλούς τηλεφωνητές

  • Σωρευτική μείωση με άλλα ειδικά ωράρια

Το δικαίωμα επεκτείνεται σε:

  • Εργαζόμενους με σύζυγο 100% ανάπηρο

  • Επιμελητές ΑμεΑ με δικαστική απόφαση

  • Ανάδοχους γονείς ΑμεΑ

  • Γονείς παιδιών που χρειάζονται μεταγγίσεις (22 μέρες επιπλέον άδεια)

Φοιτητές και εργαζόμενοι

Αρχικά θα πρέπει να κατανοήσετε τα δικαιώματα των εργαζόμενων φοιτητών:

  • 30 μέρες άδεια άνευ αποδοχών για εξετάσεις

  • Ισχύει για προβλεπόμενη διάρκεια σπουδών +2 έτη

  • Απαιτείται βεβαίωση σχολής

Για μεταπτυχιακούς φοιτητές:

  • 10 μέρες άδεια άνευ αποδοχών

  • Διάρκεια έως 2 έτη

  • Χωρίς ηλικιακό περιορισμό

Το να εστιάσετε στη σωστή χρήση αυτών των δικαιωμάτων είναι δεξιότητα μεγάλης σημασίας για την ισορροπία εργασίας-σπουδών. Η ίδια άδεια ισχύει για σπουδαστές ΙΕΚ και για απόκτηση δεύτερου πτυχίου στον ιδιωτικό τομέα.

Τηλεργασία και ωράριο εργασίας

Το βασικό ερώτημα εδώ είναι πώς διαχειριζόμαστε το ωράριο στην τηλεργασία (remote work); Η πανδημία άλλαξε δραματικά τον τρόπο εργασίας, με τα ψηφιακά εργαλεία να θολώνουν τα όρια μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής.

Νομικό πλαίσιο τηλεργασίας

Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα τηλεργασίας υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που ορίζει ο Ν.4808/2021. Η τηλεργασία ορίζεται ως remote dependent work με χρήση τεχνολογίας.

Οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη τις υποχρεώσεις του εργοδότη:

  • Παροχή και συντήρηση εξοπλισμού

  • Κάλυψη κόστους επικοινωνιών

  • Διασφάλιση υγείας και ασφάλειας

Επιπλέον μια καλή περίπτωση είναι η γνωστοποίηση των όρων εργασίας εντός 8 ημερών. Η τηλεργασία μπορεί να είναι προαιρετική ή υποχρεωτική.

Καταγραφή ωρών εργασίας

Η απάντηση είναι όχι, δεν είναι εύκολη η ακριβής καταγραφή ωρών στην τηλεργασία. Παρότι ο εργαζόμενος οφείλει να τηρεί το εταιρικό ωράριο, τα digital tools συχνά οδηγούν σε unpaid overtime.

Αρχικά θα πρέπει να υποβάλλεται το έντυπο Digital Time Organization. Το ωράριο μπορεί να είναι:

  • Σταθερό εβδομαδιαίο

  • Μεταβαλλόμενο με ένδειξη "Από-Έως"

Σε έκτακτες ανάγκες ισχύουν οι διατάξεις του Υπαλληλικού Κώδικα.

Δικαίωμα αποσύνδεσης

Το άρθρο 67 του Ν.4808/2021 κατοχυρώνει το δικαίωμα πλήρους αποσύνδεσης εκτός ωραρίου. Συγκεκριμένα:

  • Όχι ψηφιακή επικοινωνία

  • Όχι τηλέφωνα/emails

  • Δικαίωμα άρνησης εργασιακής επικοινωνίας

Το να εστιάσετε στην 11ωρη συνεχόμενη ανάπαυση είναι δεξιότητα μεγάλης σημασίας. Κάθε εργοδοτική όχληση επανεκκινεί το 11ωρο.

Απαγορεύεται η δυσμενής μεταχείριση λόγω άσκησης του δικαιώματος. Τα τεχνικά μέτρα αποσύνδεσης είναι υποχρεωτικά στη σύμβαση.

Επιπλέον χώρες όπως το Βέλγιο, η Κροατία και η Ισπανία έχουν παρόμοια νομοθεσία, με θετικά αποτελέσματα στην εργασιακή ικανοποίηση.

Ωράριο εργασίας σε ειδικούς κλάδους

Μπορείτε να δημιουργήσετε ένα αποτελεσματικό πρόγραμμα εργασίας για ειδικούς κλάδους υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις που ορίζει η εργατική νομοθεσία.

Εποχιακή εργασία

Το νόμιμο ωράριο των 40 ωρών κατανέμεται ως εξής:

  • 8 ώρες/ημέρα (πενθήμερο)

  • 6 ώρες και 40 λεπτά/ημέρα (εξαήμερο)

  • 10 ώρες/ημέρα (τετραήμερο με αίτηση)

Η απάντηση είναι όχι, δεν είναι όλες οι επιπλέον ώρες υπερωρίες. Η υπερεργασία (overtime) ορίζεται:

  • Πενθήμερο: 41η-45η ώρα (+20%)

  • Εξαήμερο: 41η-48η ώρα (+20%)

Οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη ότι η υπερωριακή απασχόληση ξεκινά:

  • Πενθήμερο: >45 ώρες/εβδομάδα ή >9 ώρες/ημέρα

  • Εξαήμερο: >48 ώρες/εβδομάδα ή >8 ώρες/ημέρα

Το να εστιάσετε στα όρια εποχιακής εργασίας είναι δεξιότητα μεγάλης σημασίας. Για εργαζόμενους από τρίτες χώρες, το μέγιστο είναι 6 μήνες ανά 12μηνο.

Εργασία σε βάρδιες

Το σύστημα με τις βάρδιες επιτρέπει την υπέρβαση του 8ωρου και 48ωρου εφόσον ο μέσος όρος 3 εβδομάδων δεν υπερβαίνει:

  • 8 ώρες ημερησίως

  • 48 ώρες εβδομαδιαίως

Επιπλέον μια καλή περίπτωση είναι το σύστημα 4 εναλλασσόμενων ομάδων ή το τριπλό σύστημα βαρδιών Δευτέρα-Παρασκευή με ξεχωριστό προσωπικό για Σαββατοκύριακο.

Το διάστημα ανάπαυσης μεταξύ βαρδιών πρέπει να είναι τουλάχιστον 11 συνεχείς ώρες (00:01-24:00). Η παραβίαση αυτού του κανόνα επανεκκινεί το 11ωρο.

Συμπέρασμα

Επιπλέον μια καλή περίπτωση είναι η εξισορρόπηση επαγγελματικής-προσωπικής ζωής. Το να εστιάσετε στη γνώση των εργασιακών δικαιωμάτων είναι δεξιότητα μεγάλης σημασίας για την προστασία των συμφερόντων σας στη σύγχρονη αγορά εργασίας.

Οπότε θα πρέπει να λάβετε υπόψη ότι μόνο με την κατανόηση και διεκδίκηση των δικαιωμάτων σας μπορείτε να διασφαλίσετε την ορθή εφαρμογή της εργατικής νομοθεσίας στο νέο ψηφιακό περιβάλλον εργασίας.