Τα διευθυντικά στελέχη στην Ελλάδα είναι οι εργαζόμενοι οι οποίοι κατέχουν θέση διοίκησης στη διεύθυνση, τμήμα ή αυτόνομη οργανωτική μονάδα σε μια επιχείρηση και λαμβάνουν αμοιβή πολλαπλάσια του μηνιαίου κατώτατου μισθού.

Συγκεκριμένα, η διάκριση μεταξύ ενός απλού διευθυντή και ενός διευθυντικού στελέχους είναι καθοριστική, καθώς δεν θεωρούνται όλοι οι διευθυντές αυτομάτως διευθυντικά στελέχη σύμφωνα με το νόμο.

Τα νέα κριτήρια για αυτήν την διάκριση ισχύουν από 1.3.2024 με βάση ΦΕΚ υπουργείου εργασίας. Επιπλέον, η αναγνώριση ως διευθυντικό στέλεχος πρέπει να αναφέρεται ρητά στη σύμβαση εργασίας και να καταχωρείται στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ.

Σε αυτόν τον οδηγό, θα εξηγήσουμε αναλυτικά τις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται για να αναγνωριστεί κάποιος ως διευθυντικό στέλεχος, συμπεριλαμβανομένων των μισθολογικών απαιτήσεων και των διοικητικών αρμοδιοτήτων.

Οι εργαζόμενοι που κατέχουν την ιδιότητα του διευθυντή απογράφονται στη διαδικασία της ψηφιακής οργάνωσης του χρόνου εργασίας αλλά δεν απαιτείται ψηφιακό ωράριο εργασίας και δήλωση έναρξης - λήξης στη ψηφιακή κάρτα εργασίας

Νομικά κριτήρια αναγνώρισης διευθυντικών στελεχών

Σύμφωνα με την εργατική νομοθεσία, τα διευθυντικά στελέχη απολαμβάνουν ιδιαίτερο καθεστώς εξαιρούμενα από συγκεκριμένες διατάξεις που αφορούν τα χρονικά όρια εργασίας. Ωστόσο, ο χαρακτηρισμός ενός εργαζομένου ως διευθυντικό στέλεχος δεν μπορεί να γίνει αυθαίρετα, αλλά πρέπει να πληροί συγκεκριμένα νομικά κριτήρια.

Άσκηση διευθυντικού δικαιώματος και λήψη αποφάσεων

Το διευθυντικό δικαίωμα παρέχει στον εργοδότη την εξουσία να εξειδικεύει την υποχρέωση του εργαζομένου για εργασία, καθορίζοντας τον τόπο, το χρόνο και τον τρόπο παροχής της. Ένα διευθυντικό στέλεχος είναι εξουσιοδοτημένο να ασκεί αυτό το δικαίωμα εκ μέρους του εργοδότη. Επιπλέον η εφαρμογή του Ν4808/2021, η Υπουργική Απόφαση 113169/2023 διευρύνει τον ορισμό περιλαμβάνοντας πρόσωπα που είναι εξουσιοδοτημένα "να λαμβάνουν αποφάσεις αυτόνομα".

Βασικά χαρακτηριστικά που προσδιορίζουν το διευθυντικό στέλεχος είναι:

  • Η άσκηση διεύθυνσης και εποπτείας στο σύνολο της επιχείρησης ή σε αυτοτελές τμήμα της

  • Η δυνατότητα λήψης σημαντικών αποφάσεων για την επίτευξη των σκοπών του εργοδότη

  • Η διακριτή θέση σε σχέση με τους υπόλοιπους υπαλλήλους

Αξίζει να σημειωθεί πως η άσκηση του διευθυντικού δικαιώματος δεν μπορεί να υπερβαίνει τα όρια της καλής πίστης, των χρηστών συναλλακτικών ηθών ή τον κοινωνικό και οικονομικό σκοπό του δικαιώματος.

Εκπροσώπηση και δέσμευση της επιχείρησης προς τρίτους

Ένα ακόμη βασικό κριτήριο αναγνώρισης είναι η δυνατότητα εκπροσώπησης και δέσμευσης της επιχείρησης προς τρίτους. Συγκεκριμένα, νοείται η εκπροσώπηση που συνδέεται με ανάπτυξη πρωτοβουλίας και όχι με πράξεις απλής διαχείρισης, όπως η υπογραφή επιταγών μικρών ποσών για καταβολή γεγενημένων υποχρεώσεων της επιχείρησης.

Η εκπροσώπηση προς τα έξω δεν αξιολογείται από τη νομολογία ως καθοριστικό κριτήριο όσο η εκπροσώπηση προς τα έσω (π.χ. δυνατότητα πρόσληψης ή απόλυσης προσωπικού).

Συμμετοχή στο διοικητικό συμβούλιο ή όργανο διοίκησης του εργοδότη

Ένα από τα αντικειμενικά και εύκολα επαληθεύσιμα κριτήρια είναι η συμμετοχή στο διοικητικό συμβούλιο ή σε άλλο αντίστοιχο όργανο διοίκησης του εργοδότη. Η συμμετοχή αυτή πρέπει να είναι επίσημη και καταγεγραμμένη.

Επιπλέον, για τις εισηγμένες εταιρείες, η νομοθεσία προβλέπει τη δυνατότητα ισόρροπης εκπροσώπησης των φύλων στα διοικητικά συμβούλια, με το υποεκπροσωπούμενο φύλο να μην υπολείπεται του 25% του συνόλου των μελών, ποσοστό που αυξάνεται στο 33% για μεγαλύτερες επιχειρήσεις.

Κατοχή μετοχών ή εταιρικών μεριδίων

Τέλος, διευθυντικό στέλεχος θεωρείται και ο εργαζόμενος που είναι μέτοχος ή εταίρος κατέχοντας άνω του 0,5% των δικαιωμάτων ψήφου του εργοδότη. Αυτό το ποσοστό θεωρείται επαρκές για να προσδώσει στον κάτοχό του τη δυνατότητα επιρροής στη λήψη αποφάσεων της επιχείρησης.

Παρόμοια έννοια συναντάται και στη νομοθεσία περί πραγματικών δικαιούχων, όπου η κατοχή ποσοστού μετοχών άνω του 25% θεωρείται ένδειξη άμεσου ελέγχου μιας εταιρείας. Βέβαια, για το χαρακτηρισμό ως διευθυντικό στέλεχος, το απαιτούμενο ποσοστό είναι πολύ χαμηλότερο (0,5%).

Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι τα παραπάνω κριτήρια λειτουργούν διαζευκτικά και όχι σωρευτικά, επομένως αρκεί να ικανοποιείται ένα από αυτά για να χαρακτηριστεί ένας εργαζόμενος ως διευθυντικό στέλεχος.

Μισθολογικές προϋποθέσεις για διευθυντικά στελέχη

Η μισθολογική κλίμακα αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τον χαρακτηρισμό ενός εργαζομένου ως διευθυντικό στέλεχος. Πέρα από τα νομικά κριτήρια, οι οικονομικές απολαβές παίζουν σημαντικό ρόλο στην κατηγοριοποίηση αυτή, με πρόσφατες αλλαγές που διαφοροποιούν το τοπίο.

Προϊστάμενοι με αποδοχές 4πλάσιες του κατώτατου μισθού

Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις που ισχύουν από την 1η Μαρτίου 2024, οι προϊστάμενοι Διευθύνσεων, Μονάδων ή Τμημάτων μπορούν να χαρακτηριστούν ως διευθυντικά στελέχη εφόσον αμείβονται με συμφωνημένες μηνιαίες αποδοχές που δεν υπολείπονται του τετραπλάσιου του κατώτατου μισθού. Αυτό αποτελεί σημαντική μείωση σε σχέση με το προηγούμενο καθεστώς, όπου απαιτούνταν αποδοχές ίσες με το εξαπλάσιο του κατώτατου μισθού.

Επιπλέον, πρέπει να πληρούνται σωρευτικά δύο προϋποθέσεις:

  • Να προΐστανται αυτοτελών οργανικών μονάδων που προσδιορίζονται στο οργανόγραμμα της επιχείρησης

  • Η επιχείρηση να τους εμπιστεύεται την εποπτεία μέρους της ουσιώδους λειτουργίας της, ανεξάρτητα από τον αριθμό των υφισταμένων τους

Με βάση τον κατώτατο μισθό που ισχύει από 1η Απριλίου 2025 (880Ε), το ελάχιστο όριο αποδοχών για αυτή την κατηγορία διαμορφώνεται στα 3.520Ε μηνιαίως.

Εργαζόμενοι με αποδοχές 6πλάσιες του κατώτατου μισθού

Η νομοθεσία προβλέπει πως οποιοσδήποτε εργαζόμενος αμείβεται με συμφωνημένες μηνιαίες αποδοχές που δεν υπολείπονται του εξαπλάσιου του κατώτατου μισθού, μπορεί να θεωρηθεί διευθυντικό στέλεχος. Αυτή η ρύθμιση αντικατέστησε την προηγούμενη που απαιτούσε αποδοχές ίσες με το οκταπλάσιο του κατώτατου μισθού.

Συγκεκριμένα, με τον τρέχοντα κατώτατο μισθό στα 880Ε, το όριο διαμορφώνεται στα 5.280Ε μηνιαίως. Αυτή η κατηγορία δεν απαιτεί την κατοχή θέσης ευθύνης ή διεύθυνσης τμήματος - το ύψος των αποδοχών είναι το μοναδικό κριτήριο.

Τι περιλαμβάνεται στις συμφωνημένες μηνιαίες αποδοχές

Κατά τον υπολογισμό των συμφωνημένων μηνιαίων αποδοχών, λαμβάνονται υπόψη:

  • Οι ρητώς και εγγράφως συμφωνημένες μηνιαίες καταβαλλόμενες αποδοχές

  • Κάθε άλλο ποσό ή παροχή που υπολογίζεται στην αποζημίωση λόγω καταγγελίας της σύμβασης εργασίας

Είναι σημαντικό να τονίσω πως αν δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις ως προς το ύψος των αποδοχών, ο εργαζόμενος δεν εμπίπτει στο καθεστώς των διευθυντικών στελεχών και δεν πρέπει να δηλώνεται ως τέτοιος στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ.

Επομένως, για να χαρακτηριστεί κάποιος ως διευθυντικό στέλεχος αποκλειστικά βάσει μισθολογικών κριτηρίων, οι μηνιαίες αποδοχές του πρέπει να είναι τουλάχιστον 5.280Ε. Αν συνδυάζεται με θέση προϊσταμένου, το όριο μειώνεται στα 3.520Ε.

Διαδικασία δήλωσης στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ

Η καταχώρηση των διευθυντικών στελεχών στο σύστημα ΕΡΓΑΝΗ αποτελεί υποχρεωτική διαδικασία για τις επιχειρήσεις και κρίνεται απαραίτητη για την επίσημη αναγνώριση του διευθυντικού καθεστώτος. Η σωστή δήλωση διασφαλίζει τόσο τη νομιμότητα όσο και την αποφυγή προστίμων σε περίπτωση ελέγχου.

Συμπλήρωση του εντύπου Ε3 για νέες προσλήψεις

Για τις νέες προσλήψεις διευθυντικών στελεχών, η δήλωση της ιδιότητας αυτής πραγματοποιείται μέσω του Ενιαίου Εντύπου Αναγγελίας Πρόσληψης (Ε3). Συγκεκριμένα:

  • Το έντυπο Ε3 πρέπει να υποβάλλεται ηλεκτρονικά το αργότερο την ίδια ημέρα της πρόσληψης και οπωσδήποτε πριν από την ανάληψη υπηρεσίας από τον εργαζόμενο

  • Στο ειδικό πεδίο του εντύπου επιλέγεται η κτήση ιδιότητας διευθυντικού στελέχους

  • Από 1η Μαρτίου 2024, η δήλωση στο Π.Σ. «ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ» γίνεται με την Υποβολή της Δήλωσης Βασικών Όρων Εργασίας

Οι νέοι εργοδότες, που προβαίνουν σε πρόσληψη για πρώτη φορά, έχουν τη δυνατότητα να υποβάλουν το έντυπο Ε3 εντός τριών (3) εργάσιμων ημερών από την απογραφή τους στην αρμόδια Υπηρεσία του ΕΦΚΑ.

Συμπλήρωση του εντύπου Ε4 για υφιστάμενες προσλήψεις

Για τους ήδη εργαζόμενους που αποκτούν την ιδιότητα του διευθυντικού στελέχους, η διαδικασία γίνεται μέσω του εντύπου Ε4 (Πίνακας Προσωπικού). Αναλυτικά:

  • Η δήλωση γίνεται σε ειδικό πεδίο του Ε4 όπου επιλέγεται μία από τις περιπτώσεις Α, Β ή Γ

  • Για τις περιπτώσεις Β και Γ (μισθολογικά κριτήρια), τα αρμόδια ελεγκτικά όργανα ελέγχουν τις μηνιαίες καταβαλλόμενες αποδοχές

  • Τα έντυπα Ε4 μπορούν να υποβληθούν με ομαδικό τρόπο καταχώρισης και εξατομικευμένο τρόπο υποβολής

Επιπλέον, από 01.12.2021 έχει διατεθεί νέα έκδοση στα έντυπα Ε3 και Ε4 που περιλαμβάνει την προσθήκη πεδίων για τη θέση εποπτείας ή διεύθυνσης ή εμπιστευτική.

Προθεσμίες υποβολής και απαραίτητα δικαιολογητικά

Οι προθεσμίες υποβολής των εντύπων είναι καθοριστικές για την έγκυρη δήλωση των διευθυντικών στελεχών:

  • Ο ετήσιος πίνακας προσωπικού (έντυπο Ε4) υποβάλλεται ηλεκτρονικά μία φορά το χρόνο κατά το διάστημα από 1 Οκτωβρίου έως 31 Οκτωβρίου

  • Σε περίπτωση μεταβολής αποδοχών, ο Τροποποιητικός Πίνακας Αποδοχών υποβάλλεται εντός δεκαπέντε (15) ημερών από τη μεταβολή

  • Κατά την ηλεκτρονική υποβολή του Ε4 έχει προστεθεί η επιλογή "Προσυμπλήρωση εργαζομένων από τρέχουσα κατάσταση"

Η ημερομηνία υποβολής των εντύπων θεωρείται η ημερομηνία επιτυχούς ηλεκτρονικής καταχώρησής τους στο σύστημα με αυτόματη απόδοση στον εργοδότη μοναδικού αριθμού πρωτοκόλλου. Ωστόσο, σε περίπτωση παρέλευσης των προβλεπόμενων προθεσμιών, η ηλεκτρονική υποβολή δεν είναι δυνατή και ακολουθείται η διαδικασία κατάθεσης με προσέλευση στην αρμόδια Υπηρεσία του ΣΕΠΕ ή/και του ΟΑΕΔ.

Σύμβαση εργασίας διευθυντικού

Η σύμβαση εργασίας αποτελεί θεμελιώδες έγγραφο για την επίσημη αναγνώριση ενός εργαζομένου ως διευθυντικό στέλεχος. Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, η ιδιότητα του διευθυντικού στελέχους πρέπει να συμφωνείται ρητά στη σύμβαση εργασίας και να μην αποτελεί απλώς έναν τυπικό χαρακτηρισμό.

Συγκεκριμένα, δεν αρκεί η απλή χρήση του τίτλου του «διευθυντή» στη σύμβαση, καθώς οι υπάλληλοι που φέρουν αυτόν τον τίτλο δεν εμπίπτουν οπωσδήποτε στην έννοια των «διευθυντικών στελεχών». Επιπλέον, θεωρείται άτοπο και αντίθετο προς το πνεύμα του νόμου να μην υποχρεώνονται σε δήλωση περιουσιακής κατάστασης πρόσωπα με διευρυμένο πεδίο αρμοδιοτήτων, ενώ αντίθετα να έχουν τέτοια υποχρέωση άτομα που απλώς φέρουν τον αντίστοιχο τίτλο.

Αναφορικά με το είδος της σύμβασης, αυτή μπορεί να είναι είτε αορίστου είτε ορισμένου χρόνου. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί πως σε ορισμένες περιπτώσεις, η κάλυψη θέσεων ευθύνης από εξωτερικούς υποψηφίους με συμβάσεις αορίστου χρόνου αντί των προβλεπόμενων συμβάσεων ορισμένου χρόνου τριετούς διάρκειας μπορεί να αποτελέσει αντικείμενο ελέγχου.

Η σύμβαση εξαρτημένης εργασίας για διευθυντικά στελέχη διαφέρει από τις συμβάσεις έργου ή ανεξάρτητων υπηρεσιών. Κύριο χαρακτηριστικό της είναι η προσωπική εξάρτηση, που εκδηλώνεται με το δικαίωμα του εργοδότη να δίνει οδηγίες και να ασκεί εποπτεία, άσχετα εάν ο εργοδότης ασκεί έμπρακτα το δικαίωμα αυτό ή αφήνει περιθώριο πρωτοβουλιών στον εργαζόμενο.

Παρ' όλα αυτά, τα διευθυντικά στελέχη απολαμβάνουν ιδιαίτερο καθεστώς που τα εξαιρεί από ορισμένες διατάξεις της εργατικής νομοθεσίας. Σύμφωνα με τις διατάξεις της Διεθνούς Συμβάσεως της Ουασινγκτώνος, που κυρώθηκε με το ν. 2269/1920, τα διευθυντικά στελέχη εξαιρούνται από την εφαρμογή των διατάξεων περί 8ώρου, εβδομαδιαίας ανάπαυσης και αποζημίωσης για υπερωριακή εργασία.

Επομένως, η σύμβαση εργασίας οφείλει να αποτυπώνει με σαφήνεια τις πραγματικές αρμοδιότητες του εργαζομένου, καθώς η απλή καταχώρηση ενός τίτλου δεν επαρκεί για τον χαρακτηρισμό του ως διευθυντικό στέλεχος.