Είναι γνωστό πλέον ιδιαίτερα με την οικονομικά γεγονότα στην Ελλάδα είχε ως αποτέλεσμα ότι πάνω από 500.000 Έλληνες μετακόμισαν στο εξωτερικό την τελευταία δεκαετία.

Η μετακίνηση στο εξωτερικό για αναζήτηση ευκαιριών εργασίας ιδιαίτερα σε αρκετές Ευρωπαϊκές χώρες και αυτό φέρνει πολλές προκλήσεις, και η φορολογία κατοίκων εξωτερικού αποτελεί πλέον ένα αρκετό περίπλοκο ζήτημα. Από τη φορολογική δήλωση 2023 μέχρι τις ειδικές ρυθμίσεις για κατοίκους εξωτερικού στην Ελλάδα, οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματά σας χρειάζονται αρκετή προσοχή.

Είτε είστε ήδη κάτοικος εξωτερικού είτε σχεδιάζετε να μετακομίσετε, η κατανόηση των φορολογικών σας υποχρεώσεων είναι σημαντική για την αποφυγή προστίμων αλλά και για την αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών σας.

Σε αυτό το κείμεο, θα αναλύσουμε όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε για τη φορολογία κατοίκων εξωτερικού, από τις βασικές έννοιες μέχρι τις πιο περίπλοκες περιπτώσεις.

Βασικές Έννοιες Φορολογικής Κατοικίας

Η φορολογική κατοικία αποτελεί θεμελιώδη έννοια που καθορίζει το πώς θα φορολογηθείτε στην Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά ας αναφέρουμε αναλυτικά τις βασικές έννοιες που πρέπει να γνωρίζετε.

Ορισμός Φορολογικής Κατοικίας

Η φορολογική κατοικία είναι το κράτος στο οποίο έχετε την υποχρέωση να δηλώσετε και να φορολογηθείτε για το παγκόσμιο εισόδημά σας. Στην Ελλάδα, ο προσδιορισμός της φορολογικής κατοικίας ακολουθεί τα διεθνή πρότυπα και τις οδηγίες του Ο.Ο.Σ.Α..

Κριτήρια Καθορισμού Φορολογικής Κατοικίας

Τα βασικά κριτήρια που καθορίζουν αν είστε φορολογικός κάτοικος Ελλάδας είναι:

  • Η μόνιμη ή κύρια κατοικία σας βρίσκεται στην Ελλάδα
  • Έχετε συνήθη διαμονή στην Ελλάδα
  • Το κέντρο των ζωτικών σας συμφερόντων (προσωπικοί και οικονομικοί δεσμοί) είναι στην Ελλάδα
  • Παραμένετε στην Ελλάδα για διάστημα άνω των 183 ημερών εντός οποιασδήποτε δωδεκάμηνης περιόδου

Σημαντικό είναι να γνωρίζετε ότι η συνήθης διαμονή δεν προσδιορίζεται μόνο με βάση συγκεκριμένο αριθμό ημερών, αλλά εξετάζεται η συχνότητα, η διάρκεια και η τακτικότητα της διαμονής σας.

Διαφορές Φορολογικού και Μόνιμου Κατοίκου

Ως φορολογικός κάτοικος Ελλάδας έχετε την υποχρέωση να δηλώσετε και να φορολογηθείτε για το παγκόσμιο εισόδημά σας στην Ελλάδα. Αντίθετα, αν είστε φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, φορολογείστε μόνο για το εισόδημα που προκύπτει στην Ελλάδα.

Είναι σημαντικό να επισημάνουμε ότι η απλή κατοχή ακινήτου ή η διατήρηση επιχειρηματικής δραστηριότητας στην Ελλάδα δεν είναι αρκετά, για να θεωρηθείτε φορολογικός κάτοικος Ελλάδας. Επιπλέον, αν βρίσκεστε στην Ελλάδα αποκλειστικά για τουριστικούς, ιατρικούς ή θεραπευτικούς σκοπούς και η παραμονή σας δεν ξεπερνά τις 365 ημέρες, δεν έχετε την ιδιότητα του φορολογικού κατοίκου.

Διαδικασία Αλλαγής Φορολογικής Κατοικίας

Για να ξεκινήσουμε τη διαδικασία αλλαγής φορολογικής κατοικίας, είναι σημαντικό να κατανοήσουμε τα βήματα και τις προθεσμίες που πρέπει να ακολουθήσουμε. Η διαδικασία απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και έγκαιρη προετοιμασία των απαραίτητων εγγράφων.

Απαραίτητα Δικαιολογητικά

Για την αλλαγή φορολογικής κατοικίας χρειαζόμαστε:

  • Έντυπο Δ210 (που αντικατέστησε τα έντυπα Μ1 και Μ7)
  • Έγγραφη δήλωση με βεβαιωμένο το γνήσιο της υπογραφής για τον ορισμό φορολογικού εκπροσώπου
  • Βεβαίωση φορολογικής κατοικίας από τη χώρα εγκατάστασης
  • Αποδεικτικά μόνιμης εγκατάστασης (συμβάσεις εργασίας, μισθωτήρια, λογαριασμοί κοινής ωφέλειας)

Βήματα Υποβολής Αίτησης

  1. Αρχική Υποβολή

    • Καταθέτουμε την αίτηση στο Τμήμα Συμμόρφωσης της αρμόδιας ΔΟΥ
    • Ορίζουμε φορολογικό εκπρόσωπο στην Ελλάδα
    • Συνυποβάλλουμε τα διαθέσιμα δικαιολογητικά

  2. Επεξεργασία και Έλεγχος

    • Η ΔΟΥ ελέγχει την πληρότητα του φακέλου
    • Εξετάζει την επάρκεια των δικαιολογητικών
    • Αποφαίνεται εντός δύο μηνών από την υποβολή

Προθεσμίες και Χρονοδιαγράμματα

Οι κρίσιμες προθεσμίες που πρέπει να τηρήσουμε είναι:

  • Αρχική Αίτηση: Έως την τελευταία εργάσιμη του πρώτου δεκαημέρου του Μαρτίου του επόμενου φορολογικού έτους από την αναχώρηση
  • Υποβολή Δικαιολογητικών: Έως την τελευταία εργάσιμη του πρώτου δεκαημέρου του Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους

Για τα αλλοδαπά έγγραφα απαιτείται:

  • Επισημείωση της Χάγης (Apostille) ή προξενική θεώρηση
  • Επίσημη μετάφραση στα ελληνικά
  • Θεώρηση από το ελληνικό προξενείο (σε ειδικές περιπτώσεις)

Σε περίπτωση συζύγων όπου μόνο ο ένας αιτείται αλλαγή φορολογικής κατοικίας, απαιτούνται επιπλέον αποδεικτικά μόνιμης εγκατάστασης στο εξωτερικό, τραπεζικοί λογαριασμοί, ασφαλιστική κάλυψη και αποδεικτικά μακροχρόνιας απασχόλησης.

Φορολογικές Υποχρεώσεις στην Ελλάδα

Ως φοροτεχνικοί, συχνά μας ρωτούν για τις φορολογικές υποχρεώσεις των κατοίκων εξωτερικού στην Ελλάδα. Ας εξετάσουμε αναλυτικά τι πρέπει να γνωρίζουμε.

Εισοδήματα που Φορολογούνται

Στην Ελλάδα, οι κάτοικοι εξωτερικού φορολογούνται μόνο για τα εισοδήματα που προκύπτουν εντός της χώρας. Τα βασικά εισοδήματα που υπόκεινται σε φορολόγηση περιλαμβάνουν:

  • Εισόδημα από ακίνητη περιουσία εντός Ελλάδας
  • Μερίσματα από ελληνικές εταιρείες
  • Τόκους καταθέσεων σε ελληνικές τράπεζες
  • Μισθούς από εργοδότες εγκατεστημένους στην Ελλάδα
  • Κέρδη από συμμετοχές σε ελληνικές επιχειρήσεις

Απαλλαγές και Εξαιρέσεις

Σημαντικές εξαιρέσεις και απαλλαγές που πρέπει να γνωρίζουμε:

  1. Μειώσεις Φόρου: Οι κάτοικοι εξωτερικού δεν δικαιούνται τις συνήθεις μειώσεις φόρου για εισόδημα από μισθωτή εργασία και συντάξεις, εκτός αν:

    • Είναι φορολογικοί κάτοικοι Ε.Ε. ή Ε.Ο.Χ.
    • Αποκτούν τουλάχιστον το 90% του παγκόσμιου εισοδήματός τους στην Ελλάδα

  2. Ειδικές Περιπτώσεις: Για εισοδήματα από χώρες με τις οποίες η Ελλάδα έχει συνάψει Σύμβαση Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ), ισχύουν ειδικές ρυθμίσεις.

Τεκμήρια Διαβίωσης

Ένα σημαντικό πλεονέκτημα για τους κατοίκους εξωτερικού είναι η απαλλαγή από τα τεκμήρια διαβίωσης. Συγκεκριμένα:

  • Δεν εφαρμόζονται τα τεκμήρια διαβίωσης για:
    • Κατοχή ακινήτων στην Ελλάδα
    • Διατήρηση οχημάτων
    • Δευτερεύουσες κατοικίες

Προσοχή: Τα τεκμήρια ενεργοποιούνται αυτόματα εάν αποκτήσετε οποιοδήποτε πραγματικό εισόδημα στην Ελλάδα, ακόμη και από τόκους καταθέσεων.

Για την ορθή διαχείριση των φορολογικών υποχρεώσεων, συνιστούμε:

  1. Τον ορισμό φορολογικού εκπροσώπου με έδρα στην Ελλάδα
  2. Την τήρηση αρχείου με όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά
  3. Την έγκαιρη ενημέρωση για τυχόν αλλαγές στη νομοθεσία

Επιπλέον, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι φορολογικοί κάτοικοι εξωτερικού μπορούν πλέον να υποβάλλουν δηλώσεις ακόμη και χωρίς φορολογικό εκπρόσωπο, εφόσον έχουν επικαιροποιήσει τα στοιχεία επικοινωνίας τους στο myAADE.

Συμβάσεις Αποφυγής Διπλής Φορολογίας

Οι Συμβάσεις Αποφυγής Διπλής Φορολογίας (ΣΑΔΦ) αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο για εμάς τους φορολογούμενους που έχουμε εισοδήματα από περισσότερες από μία χώρες. Ας δούμε πώς μπορούμε να αξιοποιήσουμε αυτές τις συμβάσεις προς όφελός μας.

Βασικές Αρχές ΣΑΔΦ

Οι ΣΑΔΦ έχουν σχεδιαστεί για να διευκολύνουν τις διεθνείς συναλλαγές και να προστατεύσουν τους φορολογούμενους. Οι βασικές αρχές περιλαμβάνουν:

  • εξάλειψη της διπλής φορολογίας
  • ενθάρρυνση διασυνοριακών συναλλαγών
  • καθιέρωση σταθερού φορολογικού καθεστώτος
  • εξάλειψη της διακριτικής φορολογικής μεταχείρισης

Χώρες με Ισχύουσες Συμβάσεις

Η Ελλάδα διαθέτει ένα εκτεταμένο δίκτυο ΣΑΔΦ με 57 χώρες. Μερικές από τις πρόσφατες προσθήκες περιλαμβάνουν:

  • Τη Σιγκαπούρη (σε ισχύ από 01/01/2023)
  • Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
  • Το Κατάρ

Σημαντική Ενημέρωση: Η σύμβαση με τη Σουηδία έχει παύσει να ισχύει από 01/01/2022, ενώ η σύμβαση με τη Γαλλία αναθεωρήθηκε πρόσφατα και τέθηκε σε εφαρμογή από 01/01/2024.

Εφαρμογή στην Πράξη

Για να αξιοποιήσουμε τις ΣΑΔΦ, χρειαζόμαστε:

  1. Πιστοποιητικό Φορολογικής Κατοικίας:

    • Εκδίδεται πλέον ψηφιακά με τη χρήση κωδικών Taxisnet
    • Φέρει μοναδικό αριθμό έκδοσης και ηλεκτρονική σφραγίδα (eSeal)
    • Η εγκυρότητά του πιστοποιείται μέσω QR code

  2. Διαδικασία Υποβολής:

    • Συμπληρώνουμε την "Αίτηση για εφαρμογή της Σύμβασης Αποφυγής Διπλής Φορολογίας"
    • Προσκομίζουμε το Πιστοποιητικό Φορολογικής Κατοικίας της αλλοδαπής
    • Επισυνάπτουμε τα απαραίτητα δικαιολογητικά

Προσοχή: Τα αλλοδαπά έγγραφα πρέπει να φέρουν επισημείωση Apostille και επίσημη μετάφραση στα ελληνικά. Εξαιρούνται τα έγγραφα που αφορούν τη φορολογική κατοικία από χώρες που έχουν επικυρώσει τη σχετική σύμβαση.

Από το 2023, οι φορολογικές διοικήσεις εκδίδουν και ψηφιακά Πιστοποιητικά Φορολογικής Κατοικίας, διευκολύνοντας σημαντικά τη διαδικασία για εμάς. Στην περίπτωση που η αρμόδια αλλοδαπή αρχή δεν προβαίνει σε πιστοποίηση της φορολογικής κατοικίας επί του εντύπου εφαρμογής της ΣΑΔΦ, μπορούμε να προσκομίσουμε διακριτό Πιστοποιητικό Φορολογικής Κατοικίας.

Ειδικές Περιπτώσεις και Εξαιρέσεις

Στην καθημερινή μας επικοινωνία με φορολογούμενους, συναντάμε συχνά ειδικές περιπτώσεις που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Ας εξετάσουμε τις πιο σημαντικές από αυτές και πώς μπορούμε να τις διαχειριστούμε αποτελεσματικά.

Σύζυγοι με Διαφορετική Φορολογική Κατοικία

Στην περίπτωση που ένας από τους συζύγους είναι φορολογικός κάτοικος εξωτερικού, έχουμε πλέον τη δυνατότητα υποβολής ξεχωριστών φορολογικών δηλώσεων. Αυτό αποτελεί σημαντική εξέλιξη, καθώς παλαιότερα η διαδικασία ήταν πιο περίπλοκη.

Για τη χωριστή δήλωση χρειαζόμαστε:

  • Γνωστοποίηση της επιλογής μας στην ΑΑΔΕ μέχρι την 28η Φεβρουαρίου του φορολογικού έτους
  • Υποβολή των απαραίτητων δικαιολογητικών που αποδεικνύουν τη διαφορετική φορολογική κατοικία

Σημαντική Διευκρίνιση: Δεν είναι απαραίτητη η υποβολή χωριστών δηλώσεων, καθώς προβλέπεται ήδη χωριστή φορολογική αντιμετώπιση στις κοινές δηλώσεις συζύγων με διαφορετική φορολογική κατοικία.

Επιχειρηματίες και Ελεύθεροι Επαγγελματίες

Για τους επιχειρηματίες και ελεύθερους επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα, ισχύουν ειδικές ρυθμίσεις:

  1. Φορολογικές Κλίμακες:
    • Εισόδημα έως 50.000E: φορολογείται με συντελεστή 26%
    • Εισόδημα άνω των 50.000E: φορολογείται με συντελεστή 33%

Για νέους επαγγελματίες προβλέπονται ειδικές ελαφρύνσεις:

  • 100% μείωση της ελάχιστης αμοιβής για τα πρώτα τρία χρόνια
  • 67% μείωση για τον τέταρτο χρόνο
  • 33% μείωση για τον πέμπτο χρόνο

Συνταξιούχοι Εξωτερικού

Οι συνταξιούχοι που λαμβάνουν σύνταξη από το εξωτερικό έχουν τη δυνατότητα υπαγωγής σε εναλλακτική φορολόγηση. Συγκεκριμένα:

  • Μπορούν να επιλέξουν φορολόγηση με συντελεστή 7% για το σύνολο του εισοδήματος που αποκτήθηκε στην αλλοδαπή
  • Η διάρκεια υπαγωγής στην εναλλακτική φορολόγηση είναι 10 φορολογικά έτη
  • Απαλλάσσονται από την ειδική εισφορά αλληλεγγύης

Ειδικές Περιπτώσεις Συντάξεων:

  • Οι συντάξεις δημοσίου τομέα συνήθως φορολογούνται στη χώρα προέλευσης
  • Οι ιδιωτικές συντάξεις φορολογούνται βάσει των προβλέψεων των ΣΑΔΦ

Για άτομα με αναπηρία άνω του 80%, προβλέπονται πρόσθετες απαλλαγές:

  • Πλήρης απαλλαγή από το φόρο για μισθούς και συντάξεις
  • Μείωση της ελάχιστης αμοιβής κατά 50% για επαγγελματική δραστηριότητα

Επιπλέον, για κατοίκους μικρών νησιών (κάτω των 3.100 κατοίκων) και χωριών (έως 500 κατοίκους), προβλέπεται μείωση της ελάχιστης αμοιβής κατά 50%.

Συμπέρασμα

Η σωστή διαχείριση των φορολογικών μας υποχρεώσεων ως κάτοικοι εξωτερικού απαιτεί προσεκτικό σχεδιασμό και καλή γνώση του νομικού πλαισίου. Μέσα από την κατανόηση των βασικών εννοιών της φορολογικής κατοικίας, τη σωστή προετοιμασία των απαραίτητων δικαιολογητικών και την αξιοποίηση των Συμβάσεων Αποφυγής Διπλής Φορολογίας, μπορούμε να διασφαλίσουμε τη νόμιμη και αποτελεσματική διαχείριση των οικονομικών μας.

Οι φορολογικές μας υποχρεώσεις στην Ελλάδα εξαρτώνται άμεσα από την ορθή τεκμηρίωση της φορολογικής μας κατοικίας και την έγκαιρη υποβολή των σχετικών δηλώσεων. Παράλληλα, οι ειδικές περιπτώσεις και εξαιρέσεις που αναλύσαμε προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες φορολογικής ελάφρυνσης για συγκεκριμένες κατηγορίες φορολογουμένων.

Θυμηθείτε πως η τακτική ενημέρωση για τις αλλαγές στη νομοθεσία και η συνεργασία με έμπειρους φοροτεχνικούς συμβούλους αποτελούν τα κλειδιά για την αποφυγή λαθών και την ομαλή διαχείριση των φορολογικών μας θεμάτων ως κάτοικοι εξωτερικού.